Mới dùng ChatGPT lần đầu, nhiều người hay rơi vào một trạng thái rất… quen: mở khung chat lên rồi ngồi nhìn chằm chằm, kiểu “Giờ mình phải gõ gì đây?”. Nghe hơi buồn cười nhưng thật. Bạn không cô đơn đâu. ChatGPT giống như một người trợ lý đa năng, nhưng nếu bạn chỉ nói “giúp tôi với” thì nó cũng chẳng biết giúp kiểu gì cho đúng ý. Vậy nên bài này sẽ dẫn bạn đi từ mấy bước cơ bản nhất tới vài mẹo “nhỏ mà có võ”, theo kiểu trò chuyện nhẹ nhàng thôi, không lên lớp.
1) ChatGPT dùng để làm gì? (Nói thật là… đủ thứ)
Nếu bạn hỏi “ChatGPT làm được gì?”, câu trả lời gọn nhất là: nó giúp bạn nghĩ nhanh hơn và làm nhanh hơn. Không phải lúc nào cũng đúng 100%, nhưng nó giỏi trong chuyện gợi ý, sắp xếp ý, giải thích, viết nháp, và biến mấy thứ lộn xộn thành thứ có cấu trúc.
Người mới thường dùng ChatGPT cho mấy việc này:
-
Viết nội dung: bài đăng Facebook, email, mô tả sản phẩm, kịch bản video.
-
Học tập: giải thích khái niệm, tóm tắt bài, tạo câu hỏi ôn tập.
-
Công việc: làm dàn ý báo cáo, viết kế hoạch, đặt câu hỏi phỏng vấn.
-
Đời sống: gợi ý thực đơn, lịch tập, kế hoạch du lịch, cách nói chuyện lịch sự mà không… nhạt.
Và bạn biết gì không? Bạn càng dùng, bạn càng phát hiện thêm “chiêu” mới. Nó kiểu như cái hộp đồ nghề: ban đầu chỉ biết dùng tua vít, sau mới nhận ra có cả cờ lê, thước đo, đèn pin.
2) Cách “nói chuyện” với ChatGPT sao cho dễ ra đúng ý
Đây là chìa khóa. ChatGPT không đọc được suy nghĩ của bạn (ước gì đọc được nhỉ!), nên bạn phải nói rõ một chút. Nhưng rõ không có nghĩa là phải văn vẻ hay chuẩn mực. Rõ là kiểu:
-
Bạn muốn gì?
-
Dành cho ai?
-
Giọng văn thế nào?
-
Dài ngắn bao nhiêu?
-
Có ví dụ không?
Ví dụ, thay vì gõ:
“Viết giúp tôi bài giới thiệu sản phẩm.”
Bạn thử gõ:
“Viết giúp tôi bài giới thiệu son dưỡng môi cho nữ 18–25 tuổi, giọng thân thiện, dài khoảng 200–250 từ, có 3 lợi ích nổi bật và một câu kêu gọi mua hàng ở cuối.”
Thấy khác hẳn chưa? Cùng là “viết bài”, nhưng cái thứ hai giống như bạn đưa cho ChatGPT một bản đồ. Không có bản đồ thì nó vẫn đi, nhưng dễ lạc.
3) Công thức prompt “dễ trúng” cho người mới
Nếu bạn thích một công thức dễ nhớ, dùng cái này cũng ổn:
Vai trò + Nhiệm vụ + Bối cảnh + Định dạng + Tiêu chí
Ví dụ:
-
Vai trò: “Bạn là một nhân viên marketing…”
-
Nhiệm vụ: “Hãy viết 5 tiêu đề…”
-
Bối cảnh: “Cho sản phẩm nước hoa nam…”
-
Định dạng: “Trình bày dạng danh sách…”
-
Tiêu chí: “Ngắn, mạnh, không quá 8 từ…”
Bạn không cần lúc nào cũng đủ 5 phần. Nhưng càng nhiều thông tin liên quan, kết quả càng “trúng đích”.
Một mẹo nữa: đừng ngại yêu cầu chỉnh lại. ChatGPT trả lần 1 chưa đúng ý? Bình thường mà. Bạn cứ nói thẳng:
-
“Viết ngắn hơn.”
-
“Nghe tự nhiên hơn.”
-
“Đổi sang giọng hài hước.”
-
“Thêm ví dụ thực tế.”
-
“Giữ nguyên ý nhưng viết lại cho mượt.”
Nó giống như bạn đang làm việc với cộng sự: đưa bản nháp, chỉnh dần, ra bản cuối.
4) Hỏi kiểu gì để khỏi bị lan man?
Người mới hay gặp lỗi này: hỏi một câu chung chung, ChatGPT trả lời dài lê thê. Đọc xong… quên luôn mình cần gì.
Cách khắc phục là chia nhỏ câu hỏi và đặt ràng buộc.
Thay vì:
“Giải thích marketing là gì.”
Bạn thử:
“Giải thích marketing là gì cho người mới, tối đa 120 từ, có 1 ví dụ đời thường.”
Hoặc:
“Cho mình 3 ý chính, mỗi ý 1 câu.”
Bạn càng “đóng khung” tốt, câu trả lời càng dễ dùng.
5) Dùng ChatGPT cho học tập và công việc: đừng chỉ “xin đáp án”
Nói hơi thẳng nhé: nếu bạn dùng ChatGPT chỉ để “cho đáp án”, bạn sẽ nhanh chán. Vì cái bạn cần thật ra không phải đáp án, mà là cách hiểu và cách làm.
Ví dụ học tập:
-
“Giải bài này” → dễ ra kết quả nhưng bạn không hiểu.
-
“Giải bài này và giải thích từng bước, chỉ ra lỗi sai thường gặp” → bạn học được thật.
Ví dụ công việc:
-
“Viết báo cáo” → ra một bản nghe ổn nhưng có thể không đúng thực tế của bạn.
-
“Viết khung báo cáo theo cấu trúc A–B–C, để trống chỗ cần số liệu, và gợi ý câu từ lịch sự” → bạn có thứ để điền và dùng được ngay.
ChatGPT làm tốt nhất khi bạn dùng nó như: người hỗ trợ tư duy, chứ không phải máy in bài.
6) Một vài thói quen giúp bạn dùng ChatGPT “khôn” hơn
-
Luôn kiểm tra thông tin quan trọng. Nhất là số liệu, luật, y tế, tài chính. ChatGPT có thể nhầm.
-
Đưa dữ liệu của bạn vào. Bạn muốn email đúng “chất” công ty? Hãy đưa mẫu email cũ hoặc vài gạch đầu dòng.
-
Yêu cầu nhiều phương án. Ví dụ: “Cho 5 cách viết khác nhau” để bạn chọn.
-
Bảo nó hỏi lại nếu thiếu thông tin. Bạn có thể viết: “Nếu thiếu dữ kiện, hãy hỏi mình 3 câu trước khi trả lời.”
