ChatGPT xuất hiện một thời gian chưa quá dài, nhưng đủ để khiến nhiều người thay đổi thói quen làm việc, học tập, thậm chí là… suy nghĩ. Có người coi nó như trợ lý đắc lực, ngày nào cũng mở ra dùng. Có người thì vẫn dè chừng, kiểu “hay đó, nhưng không biết có nên tin không”. Và thế là câu hỏi hợp lý nhất xuất hiện: ChatGPT có ưu điểm gì, nhược điểm gì? Có thần thánh như lời đồn không, hay chỉ là một công cụ mới mẻ rồi cũng bình thường như bao thứ khác?
Bài này không khen quá tay, cũng không chê cho vui. Mình sẽ nói thẳng, nói thật, theo kiểu người đã dùng và va chạm đủ để thấy cả mặt sáng lẫn mặt chưa ổn của ChatGPT.
Ưu điểm của ChatGPT: Vì sao nhiều người “nghiện” dùng?
1. Trả lời nhanh, rất nhanh
Phải công nhận một điều: ChatGPT phản hồi nhanh thật. Bạn hỏi, nó trả lời gần như ngay lập tức. Không cần chờ đợi, không cần lướt qua hàng loạt link như khi tìm Google.
Với những việc như:
-
Giải thích khái niệm
-
Viết nháp nội dung
-
Gợi ý ý tưởng
-
Tóm tắt văn bản
Thì tốc độ này đúng là “cứu nguy” trong nhiều tình huống. Nhất là lúc gấp deadline, đầu óc đang bí, có một câu trả lời hiện ra ngay trước mắt… dễ thở hơn hẳn.
2. Giao tiếp tự nhiên, không quá máy móc
Đây là điểm khiến ChatGPT khác biệt rõ so với chatbot thông thường. Nó không trả lời kiểu cứng nhắc, mà có thể:
-
Viết dài hay ngắn theo yêu cầu
-
Điều chỉnh giọng văn (nghiêm túc, thân thiện, vui vẻ)
-
Giải thích lại nếu bạn chưa hiểu
Bạn có thể nói:
“Viết lại cho dễ hiểu hơn đi.”
“Nghe hơi cứng, sửa lại cho tự nhiên chút.”
Và ChatGPT hiểu. Cảm giác giống như đang trao đổi với một người cộng sự hơn là nói chuyện với máy.
3. Hỗ trợ rất tốt cho viết lách và tư duy
Với những ai hay viết—blog, bài học, email, nội dung mạng xã hội—ChatGPT đúng là trợ thủ đắc lực. Nó không chỉ viết, mà còn:
-
Gợi ý cấu trúc
-
Lên dàn ý
-
Viết nhiều phiên bản để bạn chọn
Ngay cả khi bạn không dùng nguyên văn câu trả lời, ChatGPT vẫn giúp bạn nghĩ nhanh hơn, đỡ tốn thời gian loay hoay từ đầu.
4. Dùng được cho rất nhiều mục đích khác nhau
ChatGPT không bị “đóng khung” trong một lĩnh vực. Bạn có thể dùng nó để:
-
Học tập
-
Làm việc
-
Lên kế hoạch
-
Hỏi kiến thức phổ thông
-
Tập viết, tập diễn đạt
Một ngày, bạn có thể dùng ChatGPT để viết email công việc. Ngày hôm sau, nhờ nó gợi ý thực đơn ăn kiêng. Ngày khác nữa, hỏi cách giải thích một khái niệm cho trẻ em. Linh hoạt là điểm mạnh rất lớn.
Nhược điểm của ChatGPT: Không phải lúc nào cũng đáng tin 100%
Nói xong mặt tốt rồi, giờ tới phần quan trọng không kém: nhược điểm. Vì nếu chỉ nhìn ưu điểm mà bỏ qua phần này, rất dễ dùng sai.
1. Có thể trả lời sai, hoặc thiếu chính xác
Đây là điều bạn bắt buộc phải nhớ. ChatGPT không phải bách khoa toàn thư tuyệt đối đúng. Nó có thể:
-
Trả lời thiếu cập nhật
-
Nhầm lẫn số liệu
-
Diễn giải nghe hợp lý nhưng thực tế không chính xác
Nhất là với các lĩnh vực như:
-
Y tế
-
Pháp luật
-
Tài chính
-
Thông tin chuyên ngành sâu
Nếu bạn tin 100% mà không kiểm tra lại, rủi ro là có thật. ChatGPT phù hợp để tham khảo và hỗ trợ, chứ không phải thay thế hoàn toàn việc kiểm chứng.
2. Không có trải nghiệm thực tế như con người
ChatGPT tổng hợp từ dữ liệu, chứ không “sống” hay “trải nghiệm”. Vì vậy, có những câu trả lời nghe rất mượt, nhưng thiếu chiều sâu thực tế.
Ví dụ:
-
Tư vấn tình huống nhạy cảm
-
Quyết định liên quan tới con người
-
Những vấn đề cần cảm xúc và phán đoán tinh tế
Trong những trường hợp này, lời khuyên từ người thật, có kinh nghiệm thật, vẫn đáng tin hơn.
3. Dễ khiến người dùng phụ thuộc nếu không kiểm soát
Đây là nhược điểm ít người để ý lúc đầu. ChatGPT tiện quá, nhanh quá, nên rất dễ rơi vào trạng thái:
-
Cái gì cũng hỏi
-
Ít tự suy nghĩ
-
Lười kiểm tra lại
Dùng lâu mà không tỉnh táo, bạn có thể bị giảm khả năng tư duy độc lập, nhất là với người học tập hoặc mới đi làm. Công cụ tốt, nhưng dùng quá đà thì phản tác dụng.
4. Không thay thế hoàn toàn con người
Nghe có vẻ hiển nhiên, nhưng vẫn cần nói rõ. ChatGPT:
-
Không hiểu cảm xúc như người thật
-
Không chịu trách nhiệm cho quyết định của bạn
-
Không có trực giác hay đạo đức như con người
Nó hỗ trợ rất tốt, nhưng những quyết định quan trọng—trong công việc, cuộc sống—vẫn nên do con người đưa ra.
